 |
كسب و كار جديد در فضا
 |
جام جم آنلاين
در داخل يك ساختمان صنعتي زيبا و تميز در حومه شهر ويرجينيا تعدادي از مهندسان و طراحان با پوشيدن روپوش‌هاي آزمايشگاهي، كلاه مخصوص و كفش‌هاي ايمني در حال كار روي يك گوي فلزي نقره‌اي به قطر 3 متر هستند.
سال‌ها بخش عمده‌اي از كار شركت اربيتال ساينز طراحي، ساخت و پرتاب ماهواره‌هاي علمي، تجاري و دفاعي بوده است كه احتمالا پردرآمدترين و قابل اتكاترين بخش فعاليت فضايي محسوب مي‌شود. اين كمپاني اكنون در حال كار روي موضوع جديدي است.
اين گوي فلزي مجهز به حسگرهاي راهنما و صفحات خورشيدي بال مانند به گونه‌اي برنامه‌ريزي و زمان‌بندي شده تا در سال 2012 خود را به وعده‌گاهي در يك ايستگاه فضايي بين‌المللي برساند. اين گوي فلزي يك فضاپيماي پيشرفته به نام سيگنوس است.
تمام كمپاني‌هايي كه در زمينه فضايي مشغول كسب و كار هستند بايد خود را براي مقابله با پيچيدگي‌هاي فني، عملياتي، لجستيكي، نظارتي، سياسي و چالش‌هاي مديريت برخورد آماده كنند. در اين حرفه هزينه‌هاي پيش رو وحشتناك بوده و بازگشت اين هزينه‌ها نامشخص است.
تحمل خطا در اينجا نزديك به صفر است و از آنجا كه مواد و مهندسي به كار گرفته شده در آن بسيار نوپا هستند ممكن است با خطاهاي بي‌شماري روبه‌رو شود. پس بايد براي هر گونه حالت احتمالي برنامه‌ريزي داشته داشت. اينجا تنها علم موشك مطرح نيست بلكه تجارت و كسب و كار با علم موشك مطرح است.
شركت اوربيتال ساينز بايد ماموريت آزمايشي اين فضاپيما را با موفقيت به انجام رساند تا نشان دهد اولين باري كه سيگنوس در 250 كيلومتري بالاي زمين از راكت حامل جدا مي‌شود قادر است خود را به ايستگاه فضايي بين‌المللي كه 150 كيلومتر بالاتر از آن در حال چرخش به دور زمين است، برساند.
سيگنوس به محض يافتن ايستگاه فضايي بين‌المللي بايد در فاصله حدود 9 متري آن بايستد تا فضانوردان آن را به طور كامل به ايستگاه فضايي قلاب كنند. چون اين پرواز آزمايشي است محموله نسبتا ارزان، اما مورد نياز توسط سيگنوس حمل مي‌شود؛ وسايلي همچون تي‌شرت، لباس زير و غذا.
فضانوردان در ايستگاه فضايي بار را تخليه كرده و به جاي آن آشغال‌هاي فضايي را در سيگنوس جاسازي مي‌كنند. سيگنوس فضاپيماي يك بار مصرفي است كه پس از بازگشت مجدد به جو زمين بسياري از قسمت‌هاي آن مي‌سوزد و بخش‌هاي باقي مانده در قسمت‌هاي دورافتاده اقيانوس سقوط مي‌كند.
قبل از انجام پرواز نمايشي سيگنوس، مهندسان و تكنسين‌ها بايد وظايف سخت و ملالت‌باري مانند تست تركيب اتصالات ممكن ميان 17 هزار سيم داخل فضاپيما را با دقت و وسواس زياد انجام دهند.
اما اين زحمت‌ها ارزشش را دارد چراكه پرواز موفق سيگنوس باعث انعقاد قراردادي به ارزش 9/1 ميليارد دلار ميان كمپاني اوربيتال ساينز و ناسا براي انجام 8 ماموريت فضايي خواهد شد.
ريسك كردن به منظور ترقي و رشد
گرچه سيگنوس محصول جديدي به شمار مي‌رود، اما حاصل فناوري و تجارب عملي نزديك به 30 سال اين شركت در طراحي و توليد سفينه‌هاي فضايي است. قرار است اين فضاپيما توسط موشك جديد انتارس (يا همان پرتابگر تاوروس2) و از سكوي پرتاب جديدي در پايگاه فضايي ميد‌آتلانتيك به فضا پرتاب شود.
ساخت هر يك از بخش‌هاي اين پروژه مانند فضاپيما، راكت (پرتابگر) و سكوي پرتاب مي‌تواند به تنهايي يك چالش و تعهد بزرگ براي هر سازمان يا شركتي محسوب شود. توانايي شركت اوربيتال ساينز در گردآوري و انجام هر 3 بخش، خود بيانگر توانمندي و قدرت اين شركت در آينده تجارت فضايي است.
با توجه به پيچيدگي‌هاي موجود در اين راه و اين‌كه ساخت فضاپيما به شكل مكانيزه نبوده و به صورت دستي و تحت محدوديت‌هاي فيزيكي صورت مي‌گيرد و پيش‌بيني دقيق اين كه براي توليد چنين سيستم پيشرفته‌اي چقدر زمان نياز است، تقريبا ممكن نيست.
اما يك چيز قطعي است و آن اين كه انجام چنين كاري بسيار پرهزينه است. هم‌اكنون در شركت اوربيتال ساينز بيش از 600 نفر در بخش‌هاي مختلف مربوط به سيگنوس، راكت حامل (پرتابگر) و سكوي پرتاب مشغول به كار هستند. از 4 سال پيش به اين طرف اين شركت بيش از 3 هزار ميليارد تومان صرف هزينه‌هاي تحقيقاتي براي طراحي و ساخت اين مجموعه كرده است.
تجاري شدن صنعت هوافضا
افرادي كه وارد صنعت فضانوردي مي‌شوند بايد پرشور و علاقه‌مند باشند. بيل كلايباف يكي از مديران ارشد سيستم‌هاي فضايي در اوربيتال ساينز پيش از پيوستن به اين شركت با ناسا سرمايه‌گذاري‌هاي مشتركي در اين زمينه داشته است.
در كارگاه اوربيتال تي‌شرت و شلوار جين لباس مرسوم حساب مي‌شود. او يكي از معدود نفراتي است كه كت و شلوار به تن مي‌كند. او معتقد است انگيزه دروني عامل مهمي براي ورود افراد به تجارت فضايي است.
آمارها نشان مي‌دهد سودآوري كل صنعت هواپيمايي در ايالات متحده از سال 1903 تاكنون منفي بوده و تقريبا به طور قطع اين موضوع در مورد حمل و نقل فضايي هم صادق خواهد بود. تجارت فضايي از آن دسته كارهايي است كه رسيدن به هر گونه سود قابل توجه در آن بعيد به نظر مي‌رسد و احتمالا در درازمدت ميزان سوددهي منفي است.
نكته: بسياري از فناوري‌هايي كه به صورت روزمره با آن سر و كار داريم ازجمله GPS بسياري از روش‌هاي غيرتهاجمي پزشكي، فناوري كوچك‌سازي سيستم‌هاي كامپيوتري و الكترونيكي و سيستم‌هاي اتاق‌پاك مرهون برنامه‌هاي فضايي هستند
اما به دليل آنچه منفعت عمومي خوانده مي‌شود انجام چنين كارهايي ضروري است. بسياري از فناوري‌هايي كه به صورت روزمره با آن سر و كار داريم مرهون برنامه‌هاي فضايي هستند. تكنولوژي‌هايي نظير GPS، پيش‌بيني وضعيت آب و هوا، بسياري از روش‌هاي غيرتهاجمي پزشكي، فناوري كوچك‌سازي سيستم‌هاي كامپيوتري و الكترونيكي، سيستم‌هاي اتاق پاك، مواد جديد و البته بسياري از ارتباطات و سرگرمي‌هاي ما از طريق ماهواره‌ها ميسر مي‌شود.
معمولا افزايش فعاليت‌هاي اقتصادي، سود مناسبي براي صنعت حمل و نقل به همراه دارد، اما بخش زيادي از اين سود به جاي صنايع حمل و نقل و تحت عنوان ماليات به جيب دولت مي‌رود. فضاي كسب و كار در چنين صنايعي به گونه‌اي است كه قيمت‌ها به ناچار نزديك به هزينه و در برخي موارد زير هزينه تمام شده است.
مردم بسياري از هزينه‌هايي كه براي متخصصان ملموس و مسلم است را نمي‌بينند. آنها تنها پرواز شاتل‌ها را مي‌بينند و مطالبي در مورد هزينه‌هاي زياد آن در روزنامه‌ها مي‌خوانند.
«هنري هرتسفيلد» پروفسور سياست‌هاي فضايي و امور بين‌الملل دانشگاه جورج واشنگتن بازدهي سرمايه و بازگشت كلي سود ناشي از تجارت در فضا را مثبت ارزيابي مي‌كند.
بودجه سالانه ناسا حدود 18 ميليارد دلار است. وزارت دفاع آمريكا بيش از اين مبلغ را در بخش مطالعات فضايي صرف مي‌كند. در شرايط كنوني كه بحران اقتصادي جهان را در برگرفته است، فشارهاي زيادي براي كاهش اين بودجه اعمال شده است. سازمان‌هاي دولتي سعي مي‌كنند با بررسي خطرات و قبول نكردن پروژه‌هاي شركت‌هاي خصوصي كه از بازدهي آن مطمئن نيستند از هدر رفت بودجه جلوگيري كنند.
شركت اربيتال ساينز با 3700 كارمند در 6 نقطه از آمريكا در سال 2010 درآمدي بالغ بر 3/1 ميليارد دلار داشته كه از اين مبلغ حدود 47 ميليون دلار سود خالص بوده است. اين كمپاني سال 1982 تاسيس‌شده و در مقايسه با غول‌هايي همچون شركت بوئينگ، لاكهيد مارتين و جنرال ديناميك بسيار نوپاست. البته اين شركت برخلاف شركت‌هاي فوق كه علاوه بر مطالعات هوا فضا روي پروژه‌هاي دفاعي هم كار مي‌كنند، فقط روي بخش هوا فضا تمركز دارد.
براي ورود بخش‌هاي خصوصي به تجارت فضايي علاوه بر يكسري مشكلات مربوط به تعامل با دولت، برخي بروكراسي‌هاي اداري نيز وجود دارد. به‌عنوان مثال قطعات سيستم‌هاي ارتباطي ايستگاه فضايي بين‌المللي توسط يك شركت ژاپني ساخته مي‌شود.
شركت اربيتال ساينز براي سفارش يكي از اين قطعات بايد به وزارت امور خارجه مراجعه كند چون چنين قطعاتي توسط موسسه نظارت بر دادوستد‌هاي تسليحاتي كنترل مي‌شود.
قطعات در جعبه‌هاي استيل ضدزنگ مجهز به حسگرهاي ارتعاشي داخل و خارج جعبه به آمريكا ارسال مي‌شود.در صورت معيوب بودن يكي از اين قطعات شركت بايد مجددا آن را برگشت دهد تا با قطعه سالم جايگزين شود. با در نظر گرفتن اين‌كه فقط در سيگنوس حدود 7 هزار قطعه مختلف وجود دارد مي‌بينيم كه اين امر ممكن است باعث ايجاد تاخير بيش از حد در برنامه زمان‌بندي شود.
صرفنظر از شركت‌هاي جديدي كه در زمينه تجارت فضايي مشغول به كار بوده و ثبت نشده‌اند مي‌توان اربيتال ساينز را موفق‌ترين شركت در اين زمينه دانست. اين شركت از زمان تاسيس تاكنون 200 ماهواره با درصد موفقيت بالا به فضا پرتاب كرده كه آمار قابل توجهي محسوب مي‌شود.
البته در اين بين اشكالات قابل ملاحظه‌اي هم وجود داشته است. شكست شركت در دو پرتاب ناموفق راكت‌هاي تاورسXL باعث شد حدود 600 ميليون دلار خسارت به ناسا وارد شود.
هرتسفيلد مي‌گويد: ما در طول سال‌ها كار تجارب زيادي آموخته‌ايم، اما هميشه چيز جديدي براي ياد گرفتن وجود دارد. وقتي اداره هواپيمايي فدرال هواپيمايي مثلا بويينگ 777 را تاييد كرد ديديم كه همه پروازهاي آن يكسان بود، اما من معتقدم در مورد شاتل هيچ پروازي مانند پرواز قبل نيست.
يك موشك و يك سكوي پرتاب جديد
شركت Spacex با صرف حدود 4 سال و نيم وقت و 300 ميليون دلار هزينه موشك فالكون 9 را براي انجام ماموريت‌هاي باري مي سازد. برآوردهاي ناسا حاكي از آن بود كه ساخت چنين موشكي در خود ناسا حدود 4/1 ميليارد دلار هزينه در بر خواهد داشت.
با توجه به هزينه‌هاي گزاف ساخت يك موشك، شركت‌هاي خصوصي فقط زماني اقدام به طراحي و ساخت موشك جديد مي‌كنند كه قراردادي براي انجام آن امضا شده باشد، اما شركت اربيتال ساينز بدون هيچ‌گونه قراردادي اقدام به ساخت انتارس با هزينه‌هاي خود كرد. اين موشك جديد وبزرگ فرصت‌هاي جديدي براي انجام ماموريت‌هاي باري و پرتاب ماهواره‌اي ايجاد مي‌كند.
متخصصان اربيتال ساينز معتقدند گاهي اوقات سرمايه‌گذاري صرفا اقتصادي نبوده بلكه جنبه استراتژيك هم دارد.
در مورد انتارس هم بايد گفت كه درك واقعي آنها از موضوع باعث شد موشكي بسازند كه در آينده با استفاده از توانايي هايش در حمل و نقل فرصت‌هاي متعدد شغلي براي خود ايجاد كنند.
سخت‌ترين بخش كار اربيتال ساينز كار روي سكوي پرتاب است. چرا كه تامين بودجه لازم و به‌موقع و پيشروي بر اساس زمان‌بندي تعيين‌شده واقعا مشكل است. علاوه بر اين ايجاد زيرساخت‌هاي لازم براي پرتاب موشكي با سوخت مايع از روي اين سكو هم چالش ديگري است. انتظار مي‌رود در صورتي كه همه چيز بخوبي و طبق برنامه پيش برود اولين ماموريت آزمايشي سيگنوس سال 2012 انجام پذيرد. در اين صورت جهان شاهد تنها كمپاني است كه در زمينه حمل و نقل بار به يك ايستگاه فضايي فعاليت مي‌كند. اين به معناي واقعي كلمه كسب و كار جديدي است كه تاكنون وجود نداشته است.
space ـ travel / مترجم: آتنا حسن‌آبادي
403 page views
|
|
|
|