|
ناصرالدین شاه انگلیسی؛ یک روایت تازه از ایران در بریتانیا
|
رمان تازه ای از قادر عبدالله، نویسنده ایرانی ساکن هلند، به نام «شاه» اخیرا به زبان انگلیسی در بریتانیا منتشر شده است. قادر عبدالله جزو نویسندگان صاحب نام در هلند است که آثار او در سال های اخیر مورد استقبال خوانندگان هلندی قرار گرفته و اینک رمان تاریخی تازه ای از او درباره ایران و به زبان انگلیسی منتشر شده است.
روایتی شاهنامه ای بیانی نقال وار رمان «شاه»، ابتدا با برداشت اسطورهای خلقت که با ریشههای هندو- ایرانی بوده آغاز میشود: در ابتدا گاو بود و گاو نزد خدا بود که اهورا مزدا نام داشت... و سپس به سرعت به شکلگیری سلسله شاهان میرسد و روایت سریع و ساده از آنچه بر سر سرزمین ایران آمده، از جمله تاخت و تاز عربها و چنگیزخان به دست میدهد. نویسنده در مقدمه خود نوشته است که نوع بیان قصه را از نقال های شاهنامه وام گرفته که در قدیم، در قهوهخانهها، تاریخ و داستان پادشاهان و شاهنامه را به زبان ساده برای مردم روایت میکردند. به نظر نویسنده، این قصهگوها چندان تابع تاریخنگاری نبودند و تخیل خودشان را هم اضافه میکردند. از این رو تاریخی که روایت میکردند، داستانی سرزنده و گیرا بود. قادر عبدالله به همین دلیل، روش قصهگویان قهوهخانهای را پیش گرفته است و مانند شاهنامه سعی کرده که قصه پادشاهان را بگوید. قصهگویی عبدالله سرراست است، به عنوان مثال در چند صفحه روایت شکلگیری شیعه را از آنجایی که پیامبر اسلام، داماد خود را به عنوان جانشینش معرفی می کند، شروع میکند. یا وقتی درباره پیدایش باب حرف میزند در یک روایت ساده، داستان او و زندانی شدنش را مینویسد و ضمن آن تحلیل، صدراعظم (امیرکبیر) هم وارد داستان می شود که پاگیری باب در شیراز باید کار انگلیسیها باشد وبه روایت او از جهل و فقر مردم سوءاستفاده میکند. «تغییرات در کشورهای غربی، به مردم امید میدهد، مثل دمیدن خورشید از شرق. باید فقر را از بین برد تا مردم امیدوار شوند، آن وقت سراغ باب نمیروند.» یا در بخش «آیتللهها» عبدالله ابتدا جایگاه روحانیت را از زمان زرتشت در ایران برای خواننده بازگو میکند که بعدها وقتی دین رسمی از زرتشت به شیعه تغییر یافت، چگونه ایرانیان، اسلامی را که اعراب آورده بودند، به صورتی ایرانی تبدیل کردند و روحانیت باز هم در ساختار سیاسی ایران حضور یافت. در لابه لای رمان، نویسنده از آیات قرآن، یا اشعار خیام، مولوی، سعدی و حافظ استفاده کرده است. رمان «شاه» را باید رمان تاریخی به حساب آورد که به سیر زندگی ناصرالدین شاه و حوادث روزگار او میپردازد. در این رمان نیز نویسنده با بهره از طنز، خیال و وقایع تاریخی تلاش میکند بخشی از تاریخ ایران را نشان دهد. اگر دو رمان «دفترچه یادداشت پدرم» و «خانه مسجد» نوشته های پیشین قادر عبدالله از میان تاریخ متاخر ایران همراه با تجربه شخصی نویسنده میگذرند، رمان «شاه» به چنان دورتر میرود که خالی از تجربه شخصی است. اما از آنجا که نسب پدری نویسنده به دوره امیرکبیر میرسد، (نویسنده از خاندان قائم مقام فراهانی است) شاید بتوان در این رمان، روح تجربه خاندانی او را هم دید. رمان شاه، از دوره جوانی ناصرالدین شاه که امیرکبیر در مقام وزیر او را همراهی میکند، آغاز میشود، ترسهای او برای بقای خود، و توطئه و رقابت روسیه و بریتانیا با هم، رقابت درون خاندانش، توطئه مهدعلیا، مادر شاه، شرح حرمسراها، سفرها تا زمان پیرسالی و ترور او را دربر میگیرد. رمان شاه همچنین، داستان برخورد تجدد و سنت ایرانیان است، شاهی که به تکنولوژی غرب علاقمند است، خود از علاقمندان به هنر است، اما حرمسرا دارد، و کشور را به روش سلطانی که با روحیه حکومتداری غربی سازگار نیست، اداره می کند. بیان روحیات متضاد شاه ایران، یکی دیگر از ویژگیهای این رمان است. شاید رمان «شاه» نسبت به دو رمان دیگر عبدلله، برای خواننده غیرایرانی جذابتر باشد که با تاریخ ایران آشنایی کمی دارد. ترجمه انگلیسی این رمان را انتشارات کانونگیت در ۴۳۰ صفحه در اوایل سال ۲۰۱۴ به چاپ رسانده است.
BBC
770 page views
|
|
|
|